Im więcej dowiesz się o miodzie, tym bardziej będziesz zaskoczony. Ten produkt pszczeli to naprawdę wyjątkowy dar. Miód jest najbardziej znanym i najważniejszym produktem pszczelim. Pszczoły wytwarzają go z nektaru roślin kwitnących lub z tzw. spadzi, czyli słodkiego soku wydzielanego przez niektóre owady.
Pierwsze dokumenty dotyczące miodu
Początki spożywania miodu sięgają wielu tysięcy lat wstecz, o czym świadczą malowidła naskalne w Indiach, Hiszpanii i na obszarach południowej Afryki.
W Chinach miód uważany był za rzadkie lekarstwo i częściej znajdował się tylko na talerzach królewskich. W Egipcie używano go do wyrobu maści do leczenia oczu i skóry, drobnych otarć i ran, a także stosowano w mumifikacji faraonów. Rzymianie byli uważani za największych ekspertów w dziedzinie hodowli pszczół.
Czym jest miód?
Miód można zdefiniować jako środek spożywczy o naturalnym charakterze węglowodanowym, składający się głównie z glukozy, fruktozy, kwasów organicznych, enzymów i cząstek stałych, wychwytywanych podczas zbierania przez pszczoły słodkich soków kwiatów roślin (nektaru), wydzielin owadów na powierzchni roślin (spadzi) lub na żywych częściach roślin, które pszczoły zbierają, przetwarzają, łączą z właściwymi im substancjami, przechowują i pozostawiają do odwodnienia i dojrzewania w plastrach.
Jeśli ujmiemy powyższą definicję inaczej, miód to w rzeczywistości jest to lekkostrawny słodki sok, którego spożycie dostarcza nam szybkiej energii i wielu korzystnych dla organizmu substancji, których zawartość zależy od rodzaju roślin, z których pszczoły zebrały sok. Zawartość wody w miodzie wynosi 15-19 %, a sucha masa składa się w ponad 95 % z różnych węglowodanów, głównie cukrów prostych: glukozy i fruktozy. Dodają one słodyczy, ale również wpływają na właściwości fizyczne - na przykład przewaga fruktozy spowalnia krystalizację miodu. Miód zawiera również tysiące innych pożytecznych substancji - do tej pory naukowcy nie zdołali ich wszystkich opisać i odkryć. Prawdopodobnie dlatego, że każdy miód jest niepowtarzalny, wyjątkowy. Miód jest produktem, którego skład zależy od stale zmieniających się warunków naturalnych. Ogólnie rzecz biorąc, miód jest ceniony za zawartość przeciwutleniaczy.
Rodzaje miodu
W zależności od pochodzenia miód dzieli się na miód kwiatowy (nektarowy), który pochodzi z nektaru kwiatów, ma kolor od jasnożółtego do brązowego i jest łatwiejszy do strawienia. Miód spadziowy, który pochodzi głównie ze słodkich wydzielin owadów wysysanych z roślin, ma ciemniejsze odcienie brązu, lub miód mieszany, który łączy w sobie oba rodzaje miodu, a zastosowane proporcje mogą decydować o jego ostatecznym kolorze, aromacie i smaku.
Miody kwiatowe są następnie klasyfikowane według konkretnych roślin, z których pochodzą. Najczęściej spotykanym miodem na rynku jest miód rzepakowy, który zazwyczaj jest najwcześniej pozyskiwany w sezonie, ma piękny żółty kolor, ale szybko się krystalizuje i nadaje się na pastę. Akacja, która charakteryzuje się tym, że prawie nie krystalizuje, jest bezbarwna do lekko żółtawej z wyraźnym smakiem kwiatów akacji. Miód lipowy, który jest miodem mieszanym pochodzącym z nektaru i spadzi lipowej, jest złotożółty do przejrzystego i ma zrównoważony aromat i smak kwiatu lipy. Miody spadziowe różnią się od miodów kwiatowych przede wszystkim ciemniejszą barwą i powolną krystalizacją. Wyższa zawartość minerałów i niższa kwasowość nadają im harmonijny smak.
Pod względem koloru są one zróżnicowane od białych, półprzezroczystych lub drobnokrystalicznych, poprzez żółte i różne odcienie bursztynu, jasnobrązowe, a nawet najciemniejsze brązowe. Niektóre miody spadziowe wyróżniają się nawet kolorem zielonym.
Pozyskiwanie miodu
Najbardziej rozpowszechnioną metodą pozyskiwania miodu jest jego rozlewanie. Miód pozyskuje się poprzez oddziaływanie siły odśrodkowej na plaster miodu w urządzeniu zwanym miodarka. Miód ten jest bardzo cenny, ponieważ zachowuje większość swoich naturalnych substancji. Prasowanie było kiedyś szeroko rozpowszechnioną metodą, ale po wprowadzeniu miodarki zostało prawie zaniechane. Miód uzyskuje się przez wyciskanie plastrów na zimno lub przez ich lekkie podgrzanie. Pszczelarze pozyskują miód również poprzez odparowywanie odwiniętych plastrów. Ze względu na trudność tego procesu oraz fakt, że w procesie ociekania pozyskuje się tylko niewielką część miodu zawartego w plastrach, miód ociekowy jest drogi, ale bardzo cenny. Jednym z najcenniejszych miodów jest miód z plastrów. Jest on przechowywany i wprowadzany przez pszczoły do plastrów świeżo zbudowanych na ściankach pośrednich z wosku pszczelego i sprzedawany w całych szczelnych plastrach lub ich częściach. Miód ten można nabyć tylko u pszczelarza lub w specjalistycznym sklepie. W domu wieszamy je, otwieramy i pozwalamy miodowi powoli wypływać. W ten sposób pozyskujemy miód w sposób delikatny i zachowujemy większość jego cennych substancji naturalnych. Można też kupić miód w plastrach, który zawiera jeden lub więcej kawałków plastra. Miód w postaci pasty jest przygotowywany do konsystencji pasty poprzez kontrolowaną krystalizację, a następnie rozdrabniany pomiędzy dwoma, zazwyczaj marmurowymi kołami. Można też spotkać się z miodem filtrowanym lub piekarskim, który jest przeznaczony do użytku przemysłowego.
Jak przechowywać miód?
Miód powinien być przechowywany w szczelnym pojemniku, w ciemnym miejscu, w niższej temperaturze i bez obecności substancji, które mogłyby wpłynąć negatywnie na jego aromat. Jeśli chcesz upłynnić miód, podgrzej go w kąpieli wodnej w temperaturze 40-50°C, aby zapobiec jego zepsuciu. Nie zaleca się podgrzewania w kuchence mikrofalowej. Z drugiej strony, można go bez obaw dodawać do gorącej herbaty, ponieważ temperatura wody spada szybciej, niż może dojść do zniszczenia dobroczynnych substancji zawartych w miodzie. Nie należy jednak zapominać, że miód i inne produkty pszczele mogą być czynnikiem wywołującym alergię. Nie jest również zalecany dla dzieci poniżej 12 miesiąca życia.
Jak poznać miód dobrej jakości?
Do miodu nie można dodawać żadnych innych substancji, w tym dodatków, z wyjątkiem innego miodu. Z wyjątkiem miodu piekarskiego, nie może on mieć żadnych obcych smaków lub zapachów, nie może fermentować lub pienić się, nie może być podgrzewany w takim stopniu, że jego naturalne enzymy są zniszczone lub w znacznym stopniu dezaktywowane, ani nie może mieć sztucznie zmienionej kwasowości. Miód jest jednym z najbardziej problematycznych towarów pod względem wyników kontroli Państwowej Inspekcji Żywności i Rolnictwa - aż 51% partii ocenionych w 2017 r. było niezgodnych z wymaganiami. W szczególności wystąpiły problemy z etykietowaniem pochodzenia miodu, czy to gatunków roślin, czy kraju produkcji, niedozwolonym dodawaniem substancji słodzących lub zawartością substancji hydroksymetylofurfuralu (HMF), która powstaje w wyniku stosowania wyższych temperatur podczas przetwarzania miodu.
Przy zakupie miodu należy zachować ostrożność, najbezpieczniejszy jest miód pochodzący bezpośrednio od pszczelarza. Jeśli nie jest to możliwe, przeczytaj uważnie etykietę produktu i zapytaj o prawidłowe oznakowanie i kraj pochodzenia. Sprawdź, czy jest to rzeczywiście miód, a nie np. miodowy przysmak.
Co jeszcze można od pszczół pozyskać?
Pszczoły dostarczają nam nie tylko miodu, ale także innych ważnych produktów. Pyłek kwiatowy jest produktem roślin kwitnących o wysokiej wartości odżywczej, szczególnie ważna jest zawartość białek z niezbędnymi aminokwasami, kwasów organicznych, enzymów i witamin. Jednym z najbardziej znanych produktów pszczelich po miodzie jest propolis. Jest to mieszanina żywic z pączków drzew, wydzielin z gruczołów pszczelich i wosku o właściwościach antybakteryjnych. Stosuje się go głównie w kosmetyce w postaci nalewek i kremów, a także w pastach do zębów i maseczkach na twarz. Służy do wspomagania regeneracji tkanek, przyspiesza ich odnowę, w uszkodzonych partiach skóry zapobiega wtórnym zakażeniom. Produkt białkowy wydzielany przez gruczoły pszczół robotnic, którym karmione są larwy i królowe, znany jest jako mleczko pszczele. Dzięki zawartym w nim substancjom działa antybakteryjnie i wspomaga odporność. I oczywiście znany jest wosk, który znajduje zastosowanie w farmacji, żywności i kosmetyce.
